Og gloym ikki listarkvotur og súrevnisgjald

Eitt gylt egg og annað.
SHUTTERSTOCK

Nýskipanarnevndin hjá Fiskimálaráðnum mælti frá at brúka orðingina ‘ogn Føroya fólks’ sum part av komandi lóggávu um fiskivinnuna — ei undur í, so leingi vit ikki hava gjørt okkum nærri tankar um viðurskiftini kring luft og list.

Aftan á allan tann hurlivasa um hugtøk sum í fleiri Harrans ár hevur ørkymlað føroyskt orðaskifti um fiskivinnustýring, og sum nú kann hava nátt sítt hæddarpunkt, kom so álitið frá Nýskipanarnevndini og stoytti eina stóra spann av køldum vatni á hesa annars glóðheitu plátu.

Í álitinum, sum nevndin legði fram alment í oktober í farna ári, verður í kapitli um “Ogn Føroya fólks” staðfest fylgjandi: “Eitt av høvuðsmálunum við nýskipanini er sambært arbeiðssetninginum at tryggja: ‘at livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, eru ogn Føroya fólks og eru varandi grundarlag undir føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini.’”

Men síðani verður lagt afturat: “Livandi tilfeingið í føroyskum sjógvi og tey rættindir Føroyar eiga í altjóða sjógvi og hava samrátt seg til við onnur lond, hava eitt virði fyri føroyska samfelagið. Nevndin metir at lóggávan eigur beinleiðis at áseta hvussu hetta virðið skal koma føroyska búskapinum og vælferðini hjá tjóðini til góðar. Hetta eigur at verða skipað við beinleiðis regulerandi ásetingum í lóggávuni og ikki við orðingum um ogn Føroya fólks, sum ikki í sjálvum sær staðfesta nakra rættarstøðu ella skyldur sambært lóggávuni. Nevndin mælir til at orðingin um ogn Føroya fólks verður tikin úr lógartekstinum, og at endamálið við umsitingini av livandi tilfeinginum heldur verður tikið upp og neyvari lýst í viðmerkingunum til lógina. Í staðin mælir nevndin til at regulerandi ásetingar verða settar í lóggávuna, har ítøkilig støða verður tikin til hvussu rætturin at gagnnýta tilfeingið verður skipaður, og hvussu virðið kemur samfelagnum til góðar. Nevndin mælir til at gildistíðin á brúksrættindunum verður ásett í nýggju fiskivinnulóggávuni.”

Alskyns góðbitar

Ger so væl. Nevndin fer ikki út í nakra sjóforkláring um hví hon metir at júst ein orðing sum ‘ogn Føroya fólks’ er óheppin í hesum høpi. Tann frágreiðing hon gevur er uttan iva nøktandi í samanhanginum.

Men set fyri at vit fingu ein veldigan uppgang innan málningalist sum vinnu, í sovorðnan mun at listarfólk og galleristar og onnur tóku at ríka seg upp og fingu so nógv virksemi at tey máttu seta fleiri og fleiri fólk í starv at gera alt møguligt herundir at mála listarverk.

Hetta er ikki heilt ókent heldur sum fyribrigdi — tað sigst at Picasso hevði fólk í starvi at mála sína vegna, sjálvsagt undir uppsýni so hann við nøkulunda góðari samvitsku kundi seta signatur á listarverkini.

Uttan mun til um Picasso og onnur stór listarfólk hava gjørt soleiðis — og tað skal viðmerkjast at mong av teimum høvdu, og hava, ikki nær námindi so góðar arbeiðsumstøður; tað syrgiliga er hinvegin at mong av inspirerandi, dugnalig, spennandi og nærløgd listarfólk liva í ringum materiellum fátækdømi. Men tað er ein søga sum vit ikki skulu nærri inn á í hesum viðfangi.

Lat okkum ístaðin, fyri at taka hetta argumentið við fólksins ogn eitt sindur longur — lat okkum ímynda okkum at fleiri listarmálarar í Føroyum fingu slíka framgongd at grannar og onnur ikki bara undraðust men spakuliga eisini fóru at ilskast um alt sum hesi listarfólk høvdu ráð til fram um onnur. Hevði tað gingið leingi áðrenn serfrøðingar, viðmerkjarar og leiðarar í tí politiska klassanum fóru at tosa um nú má okkurt gerast so vit fáa “skipað viðurskifti” og hvørt av sínum — tá gallaríini eru so fá við so avmarkaðum plássi, og so fáum døgum í kalendaranum, so er eisini avmarkað hvussu nógv list ið kann sýnast fram. Og við tað at øll sum arbeiða við list í roynd og veru fáa hjálp og stuðul, íblástur og vinskap og alt møguligt annað frá øllum hinum, frá samfelagnum, fyri ikki at tala um at tey liva feitt av teimum sum keypa teirra list, jamen so er væl listin eisini ‘fólkins ogn’ ikki so? So til komandi val kunnu vit fáa listarkvotur á breddan, so vit for hundarnar kunnu fáa betur skipað viðurskifti bæði mentanarliga, samfelagsbúskaparliga og fíggjarliga.

Men bíða nú, hvat við luftini, er ikki enn meira at heinta har? Súrevnisloyvi, súrevnisgjald, anyone? Mín sann, har er ov mikið av alskyns góðbitum at fara eftir, ella hvat.