Eingin jólamaður fyri sjófólk

Flestu teirra sum standa á odda fyri tí føroysku fiskivinnuni eru fólk við grundfesti í samfelagnum og áhuga í at menna vinnulívið; hvussu tey vunnu sær veiðirættindi er ein søga um drúgvar royndir, langar tilgongdir og tógvið stríð.

Tróndur í Gøtu, bygdur í 2010.
VARĐIN

Tey seinastu fáu árini hevur ein frásøgn tikið seg upp í tí almenna rúminum í Føroyum, har róð verður framundir at verandi aktørar í fiskivinnuni – kanska serliga uppsisjóvarvinnuni – av órøttum hava fingið síni veiðirættindi útlutað í einari korruptari skipan ið byggir á vina- og kenningapolitikk. Ein orsøk til at ein frásøgn sum hendan er sloppin at gera um seg í tíðindamiðlum og politiskum kjaki kann síggjast í tí veruleika at talið á teimum sum arbeiða beinleiðis í fiskivinnuni hevur leingi verið fallandi samstundis sum talið á teimum ið arbeiða innan umsiting og tænastur hevur verið hækkandi. Hetta ger at fleiri og fleiri føroyingar vita hvørki hvussu fiskivinnan er samansett ella hvussu hon virkar.

Hinvegin tykist óbeinleiðis áhugin fyri vinnuni stundum stórur millum umsitarar og akademikarar; trupulleikin er tó ofta at avgerandi detaljur detta burtur í mongum av teimum greiningum sum alment koma fram. Um vit hava fingið eitt vakuum sum lættliga skapar óveruligar ímyndingar og illgitingar um viðurskifti í fiskivinnuni, so er tað óheppið.

Fyri at misskiljingar og óvitan ikki skulu fáa enn betri gróðrarlíkindi eigur helst samskiftið millum fiskivinnuna og restina av samfelagnum at verða styrkt. Men vit skulu minnast til at tey sum standa á odda fyri tí føroysku fiskivinnuni eru yvirhøvur fólk við rótfesti og áhuga í samfelagnum. Talan er ikki um fíggjarbarónar sum sita og spæla sær við milliónir á børsinum og bíða eftir sjóvarfalli til at selja síni aktiv í fiskivinnuni. Tvørtur ímóti, tann mentan sum valdar millum flestu føroysku reiðarar á fiskiskipum er ikki bara kjølfest í nærsamfelagnum; hon er merkt av samhaldsfesti og áhuga fyri medmenniskjum og felagslívi.

Fekk fiskidagaskipanin nakrantíð sín kjans?

Upsafiskiskapur undir Føroyum.
MARIA OLSEN PHOTO

Í sambandi við Sjómannadagin í Klaksvík varð skipað fyri Fiskivinnutingi tann 20. august, har m.a. tann føroyska fiskidagaskipanin fekk umtalu – her eru tríggir spurningar til panelið.

Vit fingu fiskidagaskipanina í 1996 fyri botnfiskiskapin undir Føroyum. Skipanin varð innførd ístaðin fyri ta kvotuskipan sum var komin við tí nýggju lógini um vinnuligan fiskiskap, samtykt tvey ár frammanundan.

Skipanin varð, og verður framvegis av mongum, mett sum í princippinum skilagóð og hóskandi fyri blandað fiskarí, sum ofta er veruleikin í botnfiskiskapi undir Føroyum – tað er í nógvum førum praktiskt ógjørligt hjá fiskiskipum at stýra neyvt hvat slag av fiski ið tey fáa.

Men tann stóri fyrimunurin, sjálvt hugskotið við dagaskipanini skuldi vera hetta: skipanin skal vera sjálvregulerandi soleiðis at skilja at fiskivinnan ikki skal útsetast fyri óneyðuga stóra óvissu orsakað av broytingum í fiskidøgum frá einum ári til annað. Við øðrum orðum, skipanin er ikki ætlað til at hava politisk ella administrativ inntriv á hvørjum ári alt eftir hvat stovnsmetingarnar siga. Er lítið til av fiski, so verður eisini fiskað relativt lítið tí talið á fiskidøgum er avmarkað, og umvent, er nógv til so verður eisini relativt nógv fiskað, tó aldri meira enn hvat talið á fiskidøgum gevur møguleika til.